Yükseköğretim Kurulu, Milli Eğitim Bakanlığına sunduğu yeni Yükseköğretim Yasa Tasarısı taslağını internet sitesinde yayınladı.

 

Çalışmanın gerekçesinde yükseköğretim sisteminin siyasi, ideolojik, toplumsal ve iktisadi dönüşümlere paralel çeşitli yasal düzenlemelerin konusu olduğu belirtildi. Yapılan düzenlemelerin, dönemlerinin sosyopolitik iklimini yansıttığı, bunların yükseköğretimi, ulus devlet önceliklerine hizmet eden, endoktrinasyon odaklı eğitim ve araştırma faaliyeti olarak görüldüğü bildirilen gerekçede, ''Türkiye'nin gelişen demokrasisi, büyüyen ekonomisi ve artan uluslararası gücü dikkate alındığında akademik özgürlüğü, kamu yararını ve akademik kaliteyi esas alan yeni bir yükseköğretim yasası bir zorunluluk halini almaktadır'' ifadelerine yer verildi. Gerekçede, uzunca bir dönem sorun olan erişim konusunun önemli ölçüde çözüldüğü, artık her ilde en az bir üniversitenin bulunduğu vurgulandı.

     Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin büyük bölümünün küresel gelişmenin yarattığı zorunluluklar nedeniyle yükseköğretim sistemlerinde reform ve revizyon çabasına girdikleri belirtilen gerekçede, ''Türk yükseköğretim sisteminin son yıllarda daha bir hız kazanan büyüme, çeşitlenme ve yaygınlaşma eğilimi Yükseköğretim Kurulunun (YÖK) otuz yıl önce belirlenmiş görev tanımları ve kapasitesiyle üniversitelerin talep ve ihtiyaçlarına cevap üretmekte zorlanmasına yol açmaktadır. Bu konuda uzun bir süredir kamuoyunda yeni bir yükseköğretim sisteminin ve örgütlenmesinin nasıl olması gerektiğine ilişkin ciddi tartışmalar yapılagelmektedir. Genel olarak, yeni bir sistemin ve değişimin gerekliliği konusunda ise toplumsal bir mutabakat vardır'' ifadelerine yer verildi. Gerekçede şunlar kaydedildi:

     ''Söz konusu yeniden yapılandırma sürecinde, üniversitelerimizin çeşitliliğine, evrensel kalite standartları içerisinde gelişebilmesine, kurumsal özerklik ve hesap verebilirliğine, rekabet imkanlarının geliştirilmesine ve finansal esneklik içerisinde faaliyet gösterebilmelerine imkan tanıyacak bir sistem hedeflenmektedir. Yükseköğretim sistemimizin yeniden yapılandırma süreci, bölgesel ve küresel bir güç olma iddiası taşıyan ülkemizin rekabet üstünlüğünün geliştirilmesi, yaşam kalitesinin artırılması, sürdürülebilir kalkınma hedefine ulaşabilmesi ve demokratik bir siyasal kültürün geliştirilmesi için de bir gereklilik olarak görülmektedir. Üniversitelerimizi çatışma, kısıtlama ve yasakların değil, bilimsel ve akademik özgürlüğün teminat altına alındığı, farklı bilim anlayışlarının bir arada var olduğu, farklı paradigma, yaklaşım ve tezlerin birbirleriyle etkileşerek bilim, öğretim ve toplumsal hizmet faaliyetlerinde bulunulduğu mekanlar olarak tescil etmenin yolu da yeniden yapılandırma sürecinden geçmektedir.''

    

     -Geniş katılım-

    

     Yasa hazırlık sürecinin olabildiğince geniş katılımla ve kamuoyuyla diyalog halinde yürütüldüğü vurgulanan gerekçede, kanun taslağı önerisinin hazırlanması sürecindeki çalışmalara da yer verildi.

     Çalışmanın çeşitlilik, kurumsal özerklik ve hesap verebilirlik, performans değerlendirmesi ve bilimsel rekabet, mali esneklik ve çok kaynaklı gelir yapısı ve kalite güvencesi temelinde hazırlandığı kaydedilen gerekçede, şunlar belirtildi:

     ''Yapıldığı dönemin olağanüstü şartları içerisinde hazırlanan mevcut Yükseköğretim Kanunu, yayımlandığı tarihten itibaren çokça eleştirilmiş ve zaman içerisinde gerek eleştiriler gerekse de yeni ihtiyaçlar dolayısıyla birçok maddesinde defalarca değişiklikler yapılmıştır. Türkiye'de otuz yıllık tarihi bir süreç sonrasında ilk kez çoğulcu demokratik bir yapı içerisinde yeni bir yükseköğretim yasası yapma imkanı doğmuştur. Bu yasa, yalnızca küresel dünyaya egemen olan yükseköğretim eğilimini norma dökmenin ötesinde, bir gelecek vizyonu oluşturma misyonunu da üstlenmektedir. Bu açıdan bu yasa, son yüzyılda dünyada, bilimsel ve teknolojik gelişmelerin, ekonomik büyümenin, sosyal ve kültürel kalkınmanın temel aracı olarak görülen yükseköğretimde gelişimi amaçlamaktadır. Yükseköğretim alanı ekonomik büyüme ve kalkınmaya gerçekleştirmenin yanında bilgi toplumu hedeflerine ulaşabilmenin de temel sürükleyicisi olarak değerlendirilmektedir. Bu doğrultuda gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler, bilimsel araştırma ve Ar-Ge çalışmalarının yoğunlaştırılması ve okullaşma oranlarının daha da artırılması yönünde stratejik hedefler belirlemişlerdir.''

    

     -Eğitim öğretim hakkı-

    

     Öneriye göre, her öğrenci eğitim öğretim hak ve hürriyetinden siyasi düşünce, dil, din, mezhep, inanç, ırk, renk, cinsiyet, kılık kıyafet tercihi ve diğer sebeplerle herhangi bir ayrım gözetilmeksizin eşit olarak yararlanacak. Hiçbir öğrenci belirtilen sebeplere dayalı olarak eğitim öğretim hakkından ve hürriyetinden mahrum bırakılamayacak.

     Her öğretim elemanı siyasi düşünce, dil, din, mezhep, inanç, ırk, renk, cinsiyet, kılık kıyafet tercihi ve diğer sebeplerle herhangi bir ayrım gözetilmeksizin serbestçe eğitim öğretim, araştırma, geliştirme, yayın yapma ve akademik faaliyetlerde bulunma hakkına ve hürriyetine sahip olacak.

     Öğretim elemanı mesleğine alınmada, ilkeleri Kurul tarafından belirlenen görevin gerektirdiği niteliklerden başka hiçbir ayrım gözetilemeyecek. Engelliler ve özel gereksinimli kimselerle ilgili Kurul tarafından alınacak tedbirlerle yapılacak pozitif ayrımcılık bu kapsamında değerlendirilemeyecek.

     Yükseköğretim kurumları yönetim ve denetim organları ile öğretim elemanları, Kurulun veya yükseköğretim kurumlarının yetkili organlarının dışında kalan makamlarca hiçbir şekilde görevlerinden uzaklaştırılamayacak, öğretim elemanı mesleğinden çıkarılamayacak.

     Yükseköğretim kurumlarıyla hastaneler arasında işbirliği kapsamında vakıf ve özel yükseköğretim kurumlarıyla özel sağlık kuruluşları arasında tıp, diş hekimliği ve diğer sağlık bilimleri alanında eğitim öğretim, araştırma, uygulama ve sağlık hizmeti sunumu amacıyla işbirliği yapılabilecek. Bu amaçla Türkiye Yükseköğretim Kurulu'nun uygun görüşü alınarak, hastane yönetimiyle üniversite rektörü arasında işbirliği protokolü akdedilecek. Üniversitede kadrolu akademik personel ile uzmanlık öğrencileri, işbirliği yapılan hastanede rektörlük tarafından görevlendirilebilecek. Bu işbirliğinin şartları ve işbirliği yapılan hastanenin yükümlülükleri ile hastanede görevlendirilecek akademik personele yapılacak ödemelere ilişkin usul ve esaslar Türkiye Yükseköğretim Kurulu tarafından düzenlenecek. Kurul tarafından belirlenen kriterler çerçevesinde bu yükseköğretim kurumları ile işbirliği yapan özel sağlık kuruluşları eğitim ve araştırma hastanesi olarak kabul edilecek.

     Devlet üniversiteleri sağlık araştırma ve uygulama merkezleri ile vakıf üniversitesi hastaneleri veya özel sağlık kuruluşları arasında bir protokol çerçevesinde sağlık hizmeti amacıyla işbirliği yapılabilecek. İlgili sağlık hizmetinde öğretim üyesi dışındaki personel görevlendirilemeyecek.

    

     -Türkiye'de yabancı yükseköğretim kurumu açılması-

    

     Yabancı yükseköğretim kurumlarının Türkiye'de fakülte, enstitü, konservatuar ve meslek yüksekokulu açabilmesine, Kurulun teklifi üzerine Bakanlar Kurulu kararı ile izin verilebilecek. Yabancı yükseköğretim kurumları, kendi ülkelerinin mevzuatına tabi olacak.

     Türkiye'de faaliyette bulunan yabancı yükseköğretim kurumlarına kabul edilecek Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı öğrencilerinin sayısı, kayıtlı öğrencilerin yüzde yirmibeşinden fazla olamayacak.

     Türkiye'de faaliyette bulunan yabancı yükseköğretim kurumlarından alınan akademik derece ve unvanlar, yurtdışındaki yükseköğretim kurumlarından alınan akademik derece ve unvanlar gibi denklik işlemlerine tabi olacak.

    

     -Yurtdışında yükseköğretim kurumu açılması-

    

     Türkiye'deki devlet yükseköğretim kurumlarının yurtdışında yükseköğretim birimi açabilmesine Kurulun teklifi üzerine Bakanlar Kurulu kararı ile izin verilebilecek. Türkiye'deki vakıf ve özel yükseköğretim kurumları ise Kurula bilgi vermek suretiyle yurtdışında birim kurabilecek. Bu yükseköğretim kurumlarının eğitim öğretim faaliyetleri Türkiye Cumhuriyeti mevzuatına tabi olacak. Bu kurumlardan alınan diplomalar yurtiçindeki yükseköğretim kurumlarının diplomaları gibi işlem görecek. Bu hususlara ilişkin düzenlemeler Kurul tarafından çıkarılan yönetmelikle belirlenecek.

     Devlet yükseköğretim kurumlarının yurtdışında açmış oldukları yükseköğretim birimlerinde, devlet yükseköğretim kurumlarında görev yapan akademik ve idari personel, fiilen görev yapılması esasına bağlı ödemeler hariç, özlük hakları saklı kalmak ve aylıklı izinli sayılmak suretiyle geçici olarak görevlendirilebilecek. Yabancı uyruklu olan veya yurtdışındaki üniversitelerde çalışan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı öğretim üyeleri, bu yükseköğretim birimlerinde ders verme, lisansüstü tez danışmanlığı yapma veya proje yürütme gibi görevlerde çalışılabilecek. Bu kapsamda çalışanlar ile mahallinden temin edilen personelin niteliği, sayısı, görev süresi ve bunlara ödenecek ücretlerin belirlenmesi, personele yapılacak ödemeler dışında kalan diğer harcamaların neler olacağı ve harcamaya ilişkin usul ve esaslar Bakanlar Kurulunca belirlenecek.

     Vakıf yükseköğretim kurumlarının kuruluşu ve tabi olduğu esaslar ile özel yükseköğretim kurumlarının kuruluşu ve tabi olduğu esaslara da yer verildi.

    

     -Akademik faaliyet puanı-

    

     Öğretim elemanlarının eğitim öğretim, araştırma ve topluma hizmetle ilgili bir yıl içinde gerçekleştirmiş oldukları faaliyetlerin tümü akademik faaliyet kapsamında değerlendirilecek. Akademik faaliyet puanlarının hesaplanmasında, akademik disiplinlerin farklı özellikleri de dikkate alınarak, kullanılacak değerlendirme ölçütlerine dair usul ve esaslar Kurul tarafından düzenlenecek.

     Öğretim elemanların akademik yükselmelerinde ve idari görevlere yapılan atamalarda önceden ilan edilen usuller çerçevesinde akademik faaliyet puanları da dikkate alınacak.

    

     -Yükseköğretim Kurumlarının denetimi-

    

     Yükseköğretim kurumlarının faaliyetleri Kurulun denetiminde Değerlendirme ve Denetleme Daire Başkanlığı bünyesinde bünyesinde görev yapan yükseköğretim denetçileri tarafından yerine getirilecek.

     Kurul tarafından en az iki yılda bir yükseköğretim kurumlarının iş ve işlemlerinin mevzuata uygunluğunu değerlendiren raporlar hazırlatacak. Her bir yükseköğretim kurumu için en az iki yükseköğretim denetçisi tarafından hazırlanan ön rapor, değerlendirmelere ilişkin görüşlerini almak üzere ilgili yükseköğretim kurumuna iletilecek. Yükseköğretim kurumu ön rapor kendisine ulaştıktan sonra bir ay içinde değerlendirmelere ilişkin varsa yazılı açıklamaları Kurula iletecek. Bu açıklamalar da değerlendirildikten sonra denetleme raporuna son şekli verilecek. Raporlar Kurulda değerlendirilecek. Kurul, bu değerlendirme sonucuna göre, ilgili yükseköğretim kurumu hakkında gerektiğinde yol gösterici, düzeltici, iyileştirici, kısıtlayıcı veya faaliyet izninin kaldırıcı önlemler alabilecek.

     Yükseköğretim kurumlarına denetleme raporlarıyla tespit edilen eksikliklerin giderilmesi, hatalı işlemlerin düzeltilmesi, geri alınması veya kaldırılması için niteliğine göre 6 ayı aşmayacak bir süre verilecek.

 

-Kalite güvence sistemi ve yükseköğretim kalite kurulu-

    

     Kurumsal dış değerlendirme standartlarının belirlenmesi, lisans almış özel hukuk tüzel kişileri aracılığıyla yapılan dış denetimlerin uluslararası standartlara uygunluğu ve geçerliliğinin izlenmesi, kalite standartlarının belirlenmesi, geliştirilmesi ve güvence altına alınması hususlarında faaliyet göstermek ve bu Kanun ile verilmiş görev ve yetkileri kullanmak üzere Türkiye Yükseköğretim Kurulu bünyesinde, çeşitli kurum ve kuruluş temsilcilerinden oluşan yükseköğretim kalite kurulu oluşturulacak.

     Yükseköğretim kurumları, ulusal ve uluslararası kalite standartlarına uygunluk açısından beş yılda bir defadan az olmamak üzere kurumsal dış değerlendirme yaptırmak zorunda olacak.

     Yükseköğretim kalite kurulu üyeleri Genel Kurul tarafından, seçilen 5, Rektörler Kurulu tarafından seçilen 3, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Türkiye Bilimler Akademisi, Türk Akreditasyon Kurumu, Mesleki Yeterlilik Kurumu ve Türkiye Öğrenci Konseyi tarafından seçilen birer üye olmak üzere 15 üyeden oluşacak.

     Yükseköğretim kalite güvencesi alanında uluslararası kuruluşlardan bir üye yükseköğretim kalite kurulu tarafından gözlemci olarak seçilebilecek.

    

    

     -Yardımcı doçentlik 60, doçentlik 65 dil puanı-

    

     Yardımcı doçentliğe atanmada Kurul tarafından kabul edilen merkezi yabancı dil sınavında yüz tam puan üzerinden asgari 60 puan almış olmak, doçentliğe atamada ise merkezi yabancı dil sınavında yüz tam puan üzerinden asgari 65 puan almış olma, doçent kadrosuna atanabilmek için en az iki yıl yükseköğretim kurumlarında çalışma, yükseköğretim kurumlarında profesör unvanı ile öğretim üyesi olarak atanabilmek için, doçent unvanı aldıktan sonra en az üç yılı yükseköğretim kurumlarında olmak üzere, en az beş yıl süreyle ilgili bilim alanında çalışmış olma şartı aranacak.

    

     -Öğretim elemanlarının çalışma esasları-

    

     Öneride, öğretim elemanlarının üniversitede çalışma esaslarına ilişkin 2 alternatif yer aldı. Birinci alternatifte, öğretim elemanlarının üniversitede kadrolu veya sözleşmeli statüde görev yapacağı, 2. alternatifte öğretim elemanlarının yükseköğretim kurumlarında kadrolu olarak ve tam gün çalışmaları esas olduğu belirtildi.